الگوی اصولگرائی:(2)

الگوی اصول گرایی برتر:

اما در بین سیاستمداران تاریخ، به ندرت کسانی یافت می شوند که با اعمال و رفتار خود، اخلاق و اصول متعالی انسانی را پاس داشته اند و عملکرد آنان گواهی می دهد که «هدف» هرگز «وسیله» را توجیه نمی کند و برای تأمین اهداف عالی و مقدس نیز باید از ابزار و وسیله های اخلاقی، انسانی و مشروع استفاده کرد. بی تردید یکی از مهم ترین سیاستمداران جهان و اسوه های انسانیت، حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) است.در مقاله حاضر در صدد آنیم که نظر و سیره آن بزرگوار را در این موضوع بررسی کنیم. روشن است که تاریخ هیچ موردی را سراغ ندارد که در آن، حضرت علی(ع) از روش غیرانسانی و خلاف اخلاق و شرع استفاده کرده باشد. این سخنی است که جملگی بر آنند و دوست و دشمن به آن اعتراف دارند و حتی غیرمسلمانانی چون «جرج جرداق» مسیحی نیز امیرالمؤمنین(ع) را اسوه انسانیت می شمارند و او را «صدای عدالت انسانی» می نامند، این درحالی است که امام علی(ع) دشمنان بسیاری داشت و دارد و بلکه از پردشمن ترین انسانهای روی زمین است و دشمنان از راه های گوناگون سعی در تخریب شخصیت ایشان داشته و دارند، اما با این همه، آن قدر گفتار و رفتار و سیره امیرالمؤمنین علی(ع) پاک و پیراسته و خدایی و اخلاقی بود که تاکنون- و پس از گذشت حدود 14قرن از عصر ایشان- احدی نتوانسته است حتی یک مورد را نشان دهد که در آن، امیرالمؤمنین(ع) برای رسیدن به هدف، از روش و شیوه غیرانسانی و اخلاقی و شرعی استفاده کرده باشد و بلکه در تاریخ، موارد فراوانی ذکر شده است که در آن، امیرالمؤمنین(ع) به خاطر مراعات اصول اخلاقی و انسانی و شرعی، دچار محرومیت و مشکلات اجتماعی و... شده است و هرگز به هیچ زشتی و بدی و شیطنتی آلوده نشده است.

این در حالی است که امیر المؤمنین(ع)،بعضی از روشها را بهتر از هر انسانی می دانست و به همه چیز آگاهی داشت و به تعبیر خودش: «والله ما معاویه بأدهی منی و لکنه یغدر و یفجر و لولا کراهیه الغدر لکنت من أدهی الناس و لکن کل غدره فجره و کل فجره کفره و لکل غادر لوأ یعرف به یوم القیامه و الله مااستغفل بالمکیده و لا استغمز بالشدیده».

 به خدا قسم! معاویه از من زیرک تر نیست، اما فریبکاری و خیانت و معصیت می کند و اگر مکر و فریب ناپسند نبود، من از زیرک ترین مردمان بودم، ولی هر بی وفایی، گناه است و هر گناه، ناسپاسی و برای هر فریبکاری، پرچمی است که با آن در روز قیامت شناخته می شود. به خدا قسم! من به وسیله مکر، غافلگیر نمی شوم و در سختی ها، ناتوان و عاجز نمی گردم.و این گونه است که پس از بیعت مردم مدینه در سال 35هجری، امیرالمؤمنین(ع) در اولین سخنرانی، با کمال صداقت و صراحت و قاطعیت می فرماید: «ذمتی بما اقول رهینه و أنابه زعیم ان من صرحت له العبر عما بین یدیه من المثلات حجزته التقوی عن تقحم الشبهات. الا و ان بلیتکم قد عادت کهیئتها یوم بعث الله نبیه(ص) و الذی بعثه بالحق لتبلبلن بلبله و لتغربلن غربله و لتساطن سوط القدر حتی یعود اسفلکم اعلاکم و اعلاکم أسفلکم و لیسبقن سابقون کانوا قصروا و لیقصرن سباقون کانوا سبقوا. و الله ما کتمت وشمه و لا کذبت کذبه و...»

ذمه من، گرو سخنانی است که می گویم و تمام آن را ضامنم، کسی که عبرتهای روزگار، مسائل و پیشامدهای آینده را برایش آشکار سازد، تقوا او را از فرو رفتن در گرداب شبهه ها بازمی دارد. بدانید که بلای شما، بازگشته است، مانند آن امتحانی که در روز بعثت رسول الله(ص) بود. سوگند به آن کسی که او را به حق مبعوث کرد، به هم خواهید خورد و غربال خواهید گردید و جدا خواهید شد تا پایین ترین بالاترین و بالاترین، پایین ترین شود و جلو خواهند افتاد، کسانی که عقب مانده اند و عقب خواهند ماند، پیشتازانی که جلو افتاده اند. به خدا قسم! هرگز حقیقتی را پنهان نکردم و هیچ گاه دروغی نگفتم...چنانچه ملاحظه می فرمایید، امیرالمؤمنین(ع) از همان آغاز زمامداری، صادقانه و آشکارا، برنامه آینده خود را بیان می دارد و به هیچ وجه حاضر نیست که مانند مدعیان سیاست و کیاست و ذکاوت، مردم را فریب دهد و با وعده های دروغین، آنان را جذب کند و بلکه حق را آن گونه که هست، بازمی گوید و انتخاب را به مردم وامی گذارد، با آنکه بهتر از هر کسی می داند که مردم، چه برخوردی خواهند کرد و «ناکثین» و «قاسطین» و «مارقین» چه نقشه و عملکردی خواهند داشت. امیرالمؤمنین علی(ع) به نیکی می داند که سرانجام و فرجام کار چیست، اما چون عبد خداست، همان راهی را می پیماید که خدا می پسندد و خود را مأمور به تکلیف شرعی می داند و نگران آن نیست که نتیجه چه می شود و این و آن می پسندند یا نه؟ آری، این تقوای الهی و رعایت اخلاق و انسانیت بود که او را از به کارگیری شیطنتها و حیله ها و نیرنگها و ارتکاب زشتی ها و بدی ها بازداشت و این یاد خدا و روز قیامت بود که او را پاک و پیراسته ساخت. و به دلیل همین خداپرستی و تقوای الهی است که با شگفتی می پرسد: «أتامرونی أن أطلب النصر بالجور فیمن ولیت علیه؟! والله لااطور به ما سمر سمیر و ما ام نجم فی السما نجما...»

 آیا می خواهید پیروزی را به وسیله ستم بر رعیت تأمین کنم؟! هرگز نمی شود. به خدا سوگند! تا روز و شب باقی است و ستاره ها در آسمان می درخشد، چنین روشی پیشه نخواهم کرد... هرگز از ابزار نامشروع استفاده نخواهم کرد. یعنی چنین نیست که برای رسیدن به پیروزی، استفاده از هر وسیله و روشی روا باشد، بلکه تنها و تنها باید از روش خداپسندانه و ابزار مشروع بهره گرفت. بنابراین برخلاف نظر «ماکیاول»، از دیدگاه امیرالمؤمنین علی(ع) هدف هرگز وسیله را توجیه نمی کند. عملکرد امیرالمؤمنین علی(ع) در طول زندگی، شاهدی صادق بر ادعای مذکور است که آن را به بهترین صورت ثابت می کند. از جمله دقت و تأمل در شورای شش نفره خلافت و نظر خاص امیرالمؤمنین علی(ع) در این زمینه، درسی آموزنده است. در حساس ترین لحظه نیز حضرت علی(ع) بر راستگویی و صداقت پایدار و استوار است و هرگز در فکر دروغ و حیله گری نیست. عبدالرحمن بن عوف به امیرالمؤمنین(ع) عرض می کند: اگر قول می دهی که به سیره شیخین- ابوبکر و عمر- عمل کنی، من به شما رأی می دهم. امام علی(ع) می داند که با رأی «عبدالرحمن بن عوف» می تواند به خلافت برسد، اما برای به دست آوردن رأی عبدالرحمن، هرگز راه دروغ و ناجوانمردی را پیش نمی گیرد و به هیچ وجه حاضر نیست برای رسیدن به قدرت و حکومت، به فریب و خدعه آلوده شود و به این جهت بی هیچ تردید و شبهه ای تصریح می کند که تنها به کتاب خدا و سنت رسول اکرم(ص) و اجتهاد خودش عمل می کند و شرط عبدالرحمن بن عوف را با قاطعیت مردود می داند.

ادامه دارد...