روحیات انسان:(3)

 یکی از آن افکار غلط که متأسفانه اخیراً شایع شده و عده زیادی از کسانی که ادعای روشنفکری دارند عملا پیرو آن فکر هستند، این است که زندگی سراسر مبارزه است. این اشخاص شنیده اند که علمای علم الحیات تنازع بقا را یکی از اصول قطعی عالم جانداران دانسته اند و از این مطلب این طور نتیجه گرفته اند که پایه اول این است که انسان موجبات بقا و آسایش خود را فراهم کند، پس انسان باید در صحنه حیات تمام کوشش خود را برای احتیاجات حیات از غذا و لباس و مسکن و غیره به کار ببرد و چون دیگران قهراً مزاحم هستند، با آنها جداً به مبارزه بپردازد؛ صحنه حیات صحنه مبارزه است، مبارزه برای طعمه و تأمین احتیاجات حیات و موجبات بقا، نان را در دست هرکس باشد و به هر وسیله باشد باید ربود و فرش را از زیر پای هرکس باشد باید کشید و خلاصه انسان اگر بخواهد طبق ناموس حیات تکامل پیدا کند و پیروزی و کامیابی نصیبش شود، خواه ناخواه باید عرصه را بر دیگران تنگ کند.شما اولا ببینید این فکر غلط که در دماغ عده ای پیدا شده و به خیال خودشان حقیقت گرانمایه ای کشف کرده اند، چگونه انسان را به صورت حیوان درنده ای درمی آورد. این فکر اولا غلط است و زندگی سراسر مبارزه برای طعمه، آنهم با همنوعان خود نیست. زندگانی سعی و کوشش است، حرکت و فعالیت است. هر حیوانی در دایره وجود خویش باید حرکت و فعالیت به خرج دهد والا از بین می رود. ولی در انسان بالخصوص این سعی و کوشش باید مقرون به پاکی و تقوا باشد و این جهت، نتیجه سیر تکاملی است که انسان طی کرده و اگر مقرون به تقوا نباشد محکوم به زوال و فنا و اضمحلال است.حکما از قدیم گفته اند که امتیاز بزرگ انسان از حیوان به این است که انسان فکر و اندیشه دارد، تعقل و تدبیر دارد و حیوان ندارد. البته این مطلب صحیح است ولی یک نکته هست و آن این که همین امتیاز بزرگ گاهی موجب می شود که انسان صد درجه از حیوان پایین تر برود و مصداق «اولئک کالانعام بل هم أضل» واقع شود. حیوان چون عقل و اندیشه ندارد، همان طوری که از مزایای فکر خوب و تدبیر خوب بی بهره است از مضار و زیان های فکر غلط نیز مصون و محفوظ است، مثلا هیچ وقت در مغز حیوان چنین اندیشه ناپاکی پیدا نمی شود که زندگانی سراسر مبارزه و درندگی است و اخلاق فاضله از قبیل ایثار وفداکاری و جوانمردی غلط و ناشی از ضعف است.حقیقتاً باید تصدیق کرد که برای انسان هیچ نعمتی بالاتر و برتر از حکمت نیست و هیچ دردی بالاتر از جهالت نیست. سعدی می گوید:داروی تربیت از پیر طریقت بستان،کآدمی را بتر از علت نادانی نیست حکمت یعنی دریافتن حقایق زندگی و راه راست حیات. خدا می فرماید: «یؤتی الحکمه من یشاء و من یؤت الحکمه فقد اوتی خیراً کثیرا» یعنی خداوند به آن کس که بخواهد حکمت و علم به حقایق امور می آموزد و آن کس که به او حکمت داده شود خیر بسیاری به او داده شده. جهالت که در مقابل حکمت است بر دو قسم است: بسیط و مرکب. جهل بسیط آن است که انسان از مطلبی بی خبر باشد اما خودش به بی خبری و جهالت خود آگاه است. این قسم جهالت چندان خطرناک نیست زیرا مقرون به یک حکمت است، یعنی آگاهی به جهالت و نادانی. می گویند: «لاادری نصف العلم» یعنی دانایی و اعتراف به این که نمی دانم، خود نیمی از دانایی است. اما جهل مرکب آن است که انسان حقیقت چیز را نمی داند و یک عقیده غلطی درباره او پیدا کرده و خیال می کند که این موهوم ذهنی او حقیقت امر است.از اینجا به اهمیت نتیجه بعثت پیغمبران الهی می توان پی برد. برخی مردمان ساده لوح هدف و غرض بعثت پیغمبران را در میان امور مادی جست وجو می کنند، مثلا خیال می کنند که پیغمبران آمده اند که راه تجارت و کسب و یا صنعت و فن را به مردم بیاموزند. ولی خیر حکمت آمدن پیغمبران بالاتر از اینهاست؛ او چیزی است که اساس و پایه اصلی همه سعادتمندی ها و خوشبختی هاست، او مربوط به اصلاح روح و عهده داری سمت هدایت و راهنمایی مردم است. قرآن مجید یکی از غایات و نتایج بعثت پیغمبر اکرم(ص) را تعلیم حکمت معرفی می کند «هوالذی بعث فی الامیین رسولاً منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین» یعنی خداست که از میان مردمی جاهل و درس نخوانده پیغمبری مبعوث فرمود که آیات خدا را بر مردم تلاوت می کند و آنها را در ناحیه روح و اخلاق، پاک و پاکیزه می کند و به آنها کتاب و حکمت می آموزد.   ... پایان ...