ولایت فقیه در اندیشه شهید مطهری : (3)

¤ شأنیت دخالت ولی فقیه درحکومت اسلامی از دیدگاه شهید مطهری (ره) چیست؟
حجت الاسلام لک زایی: عمل و رفتار سیاسی از یک طرف و افکار سیاسی شهید مطهری (ره) از طرفی باید یکدیگر را تکمیل کنند و نباید درتحلیل اندیشه شهید مطهری (ره) مسیری طی شود که به تضاد برسد .بنابراین شهید مطهری (ره) از سوی امام خمینی (ره) به عنوان عضو شورای انقلاب تعیین شده بود و او درخواست امام خمینی (ره) را پذیرفت. شهید مطهری (ره) برای دیدن امام خمینی (ره) به فرانسه رفت و از ایشان کسب تکلیف کرد و زمانی که امام خمینی (ره) به ایران بازگشتند، شهید مطهری (ره) ستاد استقبال از امام خمینی (ره) را تشکیل داد و سپس درخدمت امام خمینی (ره) بود و با وارد شدنش به حوزه های مختلف به فعالیت پرداخت و با وارد شدن به فضاهای انقلابی بود که به شهادت رسیدند.
بنابراین استاد مطهری (ره) درکنار نقش تئوریکی خود، اقدامات عملی نیز داشت اما با یک فضای عملی باید دید که شهید مطهری (ره) در اندیشه سیاسی خودشان چه مواردی منظورشان بود. آن چیزی که از این مطلب فهمیده می شود این است که امام خمینی (ره) به عنوان رهبر انقلاب و ولی فقیه جامع الشرایط خودشان را در سطح یک رئیس جمهور تنزل می دهند و پایین می آورند وشأن امامت و نیابت از امام در فقه و فلسفه و کلام سیاسی شیعه، یک شأن اجرایی درآن حد و مقام نیست و درحقیقت شأن و جایگاه اصلی رهبر این است که امت را هدایت کند تا به قرب الهی نیز نائل آیند و در واقع فلسفه دولت در مکتب اهل بیت(ع)، فراهم کردن زمینه های قرب به خدا است و خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:«و ما خلقت الجن والانس الا لیعبدون» یعنی «وجن و انس را نیافریدم جز برای آنکه مرا بپرستند»، و همچنین خداوند درجای دیگری از قرآن کریم می فرماید: انبیاء برای انسان سازی مردم آمده و مبعوث شدند.
بنابر این وظیفه رهبر الهی این است که به گونه ای امور را پیش ببرد و سازماندهی بکند که امور کشور توسط خود مردم انجام و مدیریت شود. بنابر تعریف استاد مطهری (ره) درکتاب مقدمه ای برجهان بینی اسلامی،رهبر وظیفه دارد تا انسان را در سه ساحت پشتیبانی کند؛ البته با توجه به ساحت های وجودی انسان، ابتدا ساحت عقلی مدنظر است؛ یعنی رهبر باید اعتقادات را آن گونه که تحت نظر تعالیم اسلامی است ارائه کند و در نتیجه اعتقادات و باورها، بنیاد یک جامعه نیز می شود.
ساحت دوم مربوط به حوزه گرایش ها می شود وعملکرد رهبری دراین حوزه این گونه است که فضائل و رذایل را در یک مجموعه منظم ارائه می کند و این مربوط به ساحت قلب می شود که ازآن به عنوان اخلاق نیز یاد می شود. جامعه اسلامی، جامعه ای است که به لحاظ اخلاقیت و گرایش ها، فضیلت محور باشد. سطح سوم مربوط به ظواهر، حواس و رفتارها است و در این سطح،عمده آن چیزی که مورد توجه دین اسلام قرار گرفته است و رهبر وظیفه تبیین کردن آن را به عهده دارد، مربوط به حوزه فقه است و در واقع فقه به رفتارها نظم می بخشد. بنابراین اگر برای هر کدام از این سه سطح، اصطلاحی بخواهد آورده شود، سطح اول، سطح عقلانیت، سطح دوم، سطح فضیلت و سطح سوم سطح شریعت نامیده می شود.
تبیین هایی که استاد مطهری (ره) درباره جمهوری اسلامی درصدا و سیما دارد این است که می فرماید جمهوریت قالب و اسلامیت محتوی است و در واقع استاد مطهری (ره) با ظرافتش، مردم سالاری دینی را از دیگر نظام ها جدا می کند و همچنین نظام های سیاسی را با روش استاد مطهری(ره) درسه گروه می توان آن را طبقه بندی کرد:دسته اول نظام هایی است که نه باخدا و نه با مردم کار دارند، مانند حکومت های دیکتاتوری و استبدادی، دسته دوم حکومت هایی هستند که صرفاً متکی به مردم هستند وکاری به خدا و دین و پیغمبر ندارند وبه آنها مردم سالار یا دموکراتیک گفته می شود، دسته و الگوی سوم دسته ای است که با مردم و دین خدا و پیغمبر کار دارد، اما جایگاهشان متفاوت است. یعنی دین تعیین کننده محتوی، رهبری ایدئولوگ است.و ایدئولگ کسی است که زمام امور جامعه را برعهده دارد و سیاست های کلی را تعیین می کند و برحرکت کلی جامعه اشراف دارد اما از طرفی دریک بخش، شکل و ساختار وجود دارد و این براساس خواست و نظر و بیعت مردم تعیین می شود.
از دیدگاه استاد مطهری (ره) درساختار حکومت اسلامی یک عنصر غیرقابل تغییر است و آن عنصر رهبری است؛ یعنی نظام اسلامی، نظامی است که رهبر در رأس آن باشد. در زمان پیغمبر(ص) رهبری جامعه برعهده خودشان است و در زمان امام معصوم خود امام معصوم (ع) رهبری را برعهده دارند، اما درعصر غیبت، رهبر، فقیه جامع الشرایط است. اما بقیه عناصر و ساختارها به صورت اقتضایی است؛ یعنی باید متناسب با دستاوردهای بشری نگاه کرد که بهترین ساختار و نیازها چه چیزی است؟ به عنوان نمونه نگاه می شود که سیستم استانداری باشد یا ایالتی و فدرال و همچنین منصب، نخست وزیری باشد یا نباشد که بخواهیم آن را حذف کنیم، یعنی همه اینها اقتضایی است و براساس تجارب بشری و مقتضیات زمان و مکان دراین بخش ها تصمیم گرفته می شود. عنصر رهبری، عنصری غیرقابل تغییر و ثابت است.

ادامه دارد...