تفسیر سوره کوثر (آیت الله شهید مرتضی مطهری(ره)):(1)
عبادت شاکرانه
اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
بسم الله الرحمن الرحیم. انا اعطیناک الکوثر. فصل لربک و انحر. ان شانئک هو
الابتر. (کوثر/ 3-1)
[این ]سوره [سورهء] «انا اعطیناک الکوثر» است. این سوره کوچکترین سوره های قرآن
است و مجموعا غیر از «بسم الله الرحمن الرحیم» سه آیه است، سه آیه است، سه آیه
کوتاه، با «بسم الله» چهار آیه. ولی سوره «قل هو الله احد» غیر از «بسم الله» چهار
آیه است...(1). این سوره غیر از «بسم الله» سه آیه و چهار جمله است ولی «قل هو
الله احد» از نظر تعداد جمله هم چهار جمله بیشتر است. خود «قل» اصلا یک خطاب و یک
جمله است. حال اگر این را هم به حساب نیاوریم «هوالله احد» یک جمله است، «الله
الصمد» جمله دیگر، «لم یلد» خودش یک جمله است، «و لم یولد» جمله ای دیگر، «و لم
یکن له کفوا احد» جمله ای دیگر؛ مجموعا پنج جمله می شود.
به هر صورت، این سوره کوچکترین سوره قرآن است که مسلمین همیشه گفته اند اینکه قرآن
کریم تحدی کرده و گفته است هر کسی [اگر می تواند] یک سوره مثل قرآن بیاورد که شامل
سوره های کوچک هم می شود، یعنی حتی مثل سوره کوثر را بیاورد و دشمنان اسلام و قرآن
خیلی کوشش کردند لااقل مثل سوره کوثر یعنی سه آیه کوچک و چهار جمله سر هم کنند و
نتوانستند.
انا اعطیناک الکوثر. اول ما باید مفاد و شان نزول این آیه را عرض کنیم. این آیه-
که مخاطب آن پیغمبر اکرم است- تذکار به پیغمبر است و به همه مردم دیگر که خداوند
چه نعمت افزاینده ای به پیغمبر اکرم داده است و پیامبر را امر می کند به شکرگزاری
نعمت افزاینده الهی و بعد می گوید دشمن تو چنین است.
ارزش پسر در زندگی قبیله ای
مردم عرب زمان جاهلیت مانند اغلب مردم ایلی و
قبیله ای برای فرزند، آن هم فرزند ذکور، اهمیت فراوانی قائل بودند. اختصاص به مردم
عرب نداشت و مطلقا در زندگی قبیله ای و ایلی که هر قبیله ای خودش باید از خودش
حمایت کند، پسر ارزش زیادی داشت؛ چون همیشه پسر بوده است که می توانسته اسلحه به
دست بگیرد و از خانواده و قبیله حمایت کند. در وقتی که زندگی صورت قومی و کشوری
پیدا کند، مثل زندگیهای امروز، افراد خانواده نیاز ندارند که هر خانواده یا فامیلی
خودش سلاح به دست بگیرد و از خودش حمایت کند؛ کشور اجمالا ارتش دارد. ممکن است
احیانا تمام افراد یک خانواده ارتشی باشند و هیچ کدام از افراد یک خانواده دیگر
ارتشی نباشند. ولی در گذشته هر قبیله ای باید خودش از خودش حمایت می کرد و لهذا
خوشا به حال قبیله و خانواده ای که پسر داشت و بدا به حال قبیله و خانواده ای که
از پسر محروم بود. از پسر که محروم بودند از نیرو محروم بودند. درست مثل حالا که
در کشورهای امروز هر کشوری که بمب اتم دارد قویترین کشورهاست، هر خانواده و قبیله ای
که پسر داشت اسلحه روز و بمب اتم وقت را داشت و آن که نداشت نیروی دفاعی نداشت. ادامه دارد...
پاورقی:1-[اندکی از سخن استاد ضبط نشده است.]
