رویارویی خلافت و سلطنت در واقعهء طفّ:(1)

  

محسن حسینی       

غدیر، منشا خلافت ولایی:
بی گمان یکی از رویدادهای تعیین کننده در تاریخ اسلام، حادثه غدیر است. رخداد غدیر از زاویه دید تاریخی، این بستر را برای گروهی از بنی هاشم فراهم آورد تا به عنوان خلافت و امامت و ولایت مدعی شوند و در رخداد سقیفه بنی ساعده در مقابل جریان دیگر قرار گیرند. اگر زمینه فکری و بینشی غدیر نبود شاید جریانی به نام نظام خلافت ولایی در تاریخ اسلام شکل نمی گرفت و داستان تاریخی اسلام به گونه ای دیگر رقم می خورد و خلافت انتخابی و انتصابی و سلطنتی و دیگر اشکال آن می توانست به عنوان راهکارهای بشری و عقلی و یا عقلایی همانند راهکارهای دیگری چون دمکراسی و جمهوریت مطرح شود و بسیاری از جدل های کلامی با انگیزه های سیاسی و یا جدل های سیاسی با انگیزه و خاستگاه های کلامی در تاریخ بخش بزرگی از جامعه بشری و در خاورمیانه و جهان پهناور اسلام پدیدار نمی شد. اما رخداد غدیر و گزارش های مکرری که از آن شده هیچ خدشه در وقوع آن وارد نمی سازد و تنها راه چاره را تحریف و تصحیف و تاویل واژگانی قرار می دهد، لذا این مسأله موجب شده تا تاریخ بشریت به گونه ای دیگر رقم بخورد.
غدیر تفسیر دیگری از ولایت و سیاست و خلافت به دست می دهد. در غدیر برخلاف سقیفه این معنا مورد تاکید قرار می گیرد که ولایت امری فرابشری است و کسی بر کسی دیگر ولایت ندارد مگر آن که خاستگاه ولایت وی خدا باشد و درحقیقت ولایت طولی به انتصاب خداوند تنها عامل مشروعیت بخشی دینی ولایت شخص است. و هرگونه ولایت بیرون از این دایره به معنای جور و ظلم و باطل و طاغوت شمرده شده و از حوزه مشروعیت دینی بیرون می رود. از این رو از مشروعیت سیاسی به معنای عامل توجیه اعمال قدرت و زور و خشونت نیز بیرون می رود.
تاکید اسلام بر شکل خاص نظام سیاسی:
غدیر این بینش و نگرش را تقویت می کند که دین و آموزه های دینی نه تنها دارای اندیشه سیاسی مستقل است بلکه دارای اندیشه ای خاص در حوزه نظام های سیاسی است و شکل خاصی از نظام های سیاسی را به طور مشخص معرفی می کند.
اگر اسلام برای قضاوت و عدالت شکل خاصی را معرفی نمی کند و هر سیاست و روشی که عدالت را تضمین کند همان را مطلوب دانسته و تایید می کند و نیز بر شکل خاصی از داوری و قضاوت تکیه و تاکید نمی کند اما در حوزه نظام های سیاسی نه تنها به بیان کلیات بسنده نکرده بلکه شکل و روش خاصی را به عنوان نظام سیاسی مطلوب انتخاب و بر آن تاکید می کند.
این بدان معنا است که نظام سیاسی مطلوب در تفسیر و نگرش قرآنی نمی تواند بیرون از مجموعه خاصی از نظام های سیاسی باشد. و لذا شکل و نظام مطلوب را که بر خاسته از دیدگاه محض قرآنی است، نظام ولایی می نامند.
این در حالی است که جریان سقیفه منکر وجود اندیشه سیاسی مستقل است از اینرو در فقدان نظام سیاسی که پیامبر (ص) آن را مشخص نکرده مومنان و یاران وفادار به اندیشه پیامبر تحریک می کند تا نظام سیاسی را برگزیند و انتخاب کنند.
حاصل جلسه مشورتی برای تعیین نظام مطلوب سیاسی برای اسلام، در آغاز، نظام شورایی حل و عقد متشکل از بزرگان اهل مدینه که حاضر در سقیفه بودند، می شود. می توان از نظر شکلی آن را همانند نظام سنایی دانست که در دولت شهرهای یونانی برگزار می شد و یکی از همان اعضای سنا را برای این امر انتخاب می کرد.

طفّ:به سرزمین کوفه و کربلا و آن مناطق گفته مى‌شود و در ادبیات و آثار شعرى عرب و مراثى سیدالشهدا علیه السلام از «سرزمین طف‌» «روز طف‌»، «کشتگان طف‌» و «طفوف‌» بسیار یاد شده است و کنایه از همان کربلاست. در حدیث، از قول پیامبر خدا صلی الله علیه و آله آمده است که فرزندم حسین، غریب و تشنه و تنها در سرزمین طف کشته‌ خواهد شد: «ولدى الحسین یقتل بطف کربلا غریبا وحیدا عطشانا...».

ادامه دارد...